Efsanemiz Fenerbahçeli Sabiha Rıfat Gürayman “Türkiye’nin Öncü Kadınları” Listesinde Yer Aldı

Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu, ‘Türkiye’nin Öncü Kadınları’ 8 Mart Dünya Kadınlar Günü Kampanyası ile Avrupa Birliği’nin de temel değerlerinden bir tanesi olan toplumsal cinsiyet eşitliği kapsamında, Türkiye’de kendi dönemlerinde başarıları ile fark yaratmış ve gelecek nesillere yol gösterip öncü olmuş kadınları gündeme getiriyor.

Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu, 8 Mart Dünya Kadınlar Günü’nü, 20 kentte başarılı girişimci kadınların hikâyelerini paylaşacağı bir dizi etkinlikle kutluyor.

Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu tarafından ‘Türkiye’nin Öncü Kadınları’ olarak belirlenen kadınlar içerisinde Anıtkabir’in inşaatında başmühendis olarak görev alarak sahada çalışan ilk kadın inşaat mühendisi olan ve Fenerbahçe Erkek Voleybol Takımımızın şampiyon olduğu 1929 yılında takım kaptanımız olan Sabiha Rıfat Gürayman da yer alıyor.

Sabiha Rıfat Gürayman 1910 yılında Makedonya – Manastır’da dünyaya geldi. İlköğrenimini Beşiktaş Esma Sultan İlkokulu’nda okudu. 1925’te Nişantaşı Kız Ortaokulu’nu bitirip ardından İstanbul Kız Lisesi’ne devam etti.1927’de Yüksek Mühendis Mektebi’ne (İstanbul Teknik Üniversitesi) girdi. Sabiha Rıfat bu okula giren ilk kız öğrenciydi. Üniversite yıllarında voleybol sporu ile ilgilendi.

1920’li yılların ikinci yarısında Türkiye’de kadınlar arası ilk spor faaliyetlerinin Fenerbahçe Kulübü’nde başlamasıyla birlikte, atletizm, kürek ve teniste sarı-lacivertli kulübün ilk kadın sporcularının ortaya çıkması gecikmedi. Bu dönemde kadınlardan kurulu ilk voleybol takımı da 1927 yılında yine Fenerbahçe Kulübü’nde oluşturuldu. 17 yaşındaki Sabiha Rıfat’ın kaptanlık ettiği bu kız takımının ömrü, rakipsizlik nedeniyle, fazla sürmedi ve takım dağıldı. Ancak Sabiha Hanım pes etmedi ve erkek voleybol takımında forma giymeye başladı. Böylelikle erkek takımında forma giyen ilk kadın sporcu oldu. Fenerbahçe erkek voleybol takımının 1927-29 yıllarında kazandığı İstanbul şampiyonluklarında pay sahibi oldu.

Mühendislik mesleğini seçmesinde Atatürk’ün, kızların mühendis olmalarını teşvik etmesi de rol oynamıştır. 1933 yılında mezun olan Sabiha Hanım aynı yıl Ankara Nafia(Bayındırlık) Başmühendisliği emrine atandı. 1934-35 yıllarında Ankara – Beypazarı yolundaki Kemer Köprünün yapımında görev aldı. Kemer Köprüsü’nün inşaatını yaptığı sırada Sabiha Hanımın çalışmalarını takdirle karşılayan ilçe halkı, köprünün ismini değiştirerek, Sabiha Rıfat’ı temsilen köprüye ‘Kız Köprüsü’ adını verdi. Bu inşaat sırasında pek çok kez inşaatı bırakarak gitmek isteyen işçileri ikna edip geri döndümüş ve birlikte başladıkları köprüyü yine birlikte bitirmişlerdir.

1935 yılında Bayındırlık Bakanlığı Teşkilat Kanunu ile kurulan Yapı ve İmar İşleri Reisliği emrine atandı. Bu görevinde, çeşitli resmi binaların mimari ve statik projelerini yaptı ve kontrol işlerinde çalıştı. Sabiha Rıfat, 1939 yılında yüksek mühendis Remzi Gürayman ile evlendi. 1941’de Koordinasyon Bürosu ile Türkiye Büyük Millet Meclisi inşaatının kontrol şefiklerinde bulundu. 1945 yılında Anıtkabir’in inşaatı başmühendisliği görevine atandı. Bu göreve geldiğinde otuz beş yaşındaydı ve görevini meslek yaşantısının en önemli eseri olarak kabul etti. Meclis ve Anıtkabir inşaatları sırasında Gürayman, bu inşaatları birçok sefer ziyaret eden İsmet İnönü, Celal Bayar ve Adnan Menderes’le sık sık bir araya geldi.

Anıtkabir inşaatında bir kadın mühendisin görev alması sadece ülkemizde değil dünya çapında da bir yankı uyandırmış hatta Anıtkabir’i ziyareti sırasında inşaatın başında “Bir kadın ha!” diyerek kadın mühendisle karşılaşmanın şaşkınlığını gösterdiği Yunanistan Başbakanı Venizelos, Sabiha Gürayman’nın elini sıkarken “Hayatımda ilk defa büyük bir işin başında bir kadın görüyorum. Sizi gerçekten tebrik ederim.” demiş ve kendi ülkesinde de büyük bir övgüyle bahsetmiş.

Atatürk’ün Anıtkabir’e nakil töreninden bir süre sonra Milli Eğitim Bakanlığı’nda görevlendirilen Sabiha Gürayman, bu bakanlığın Yapı ve İmar İşleri Reisliği’nde Teknik Müşavirlik kadrosuna getirildi ve bu görevden kendi isteğiyle 1963 yılında emekliye ayrıldı.

Çalışma hayatının ilk yıllarında adı “mühendis hanım” olarak geçiyordu. Öte yandan “dağ başında bir şantiyede ‘Kadınlar şantiyede çalışamaz, kadın mühendis olmaz” denilerek önü kesilmek istenmişti. Ancak Sabiha Hanım bu engellemelere inat, inşaatta pantolon giyerek çalışmaya devam etti.

1963’de emekli olduktan sonra İstanbul’a yerleşen Sabiha Rıfat Gürayman, eşi Remzi Gürayman 1993’te vefat edince, çocuğu olmadığı için İzmir’e taşınıp yeğeni Beyhan Susup’un yanına yerleşti. Yardımseverliğiyle tanınan Sabiha Gürayman, çalışma hayatında elde ettiği tüm servetini de yaşarken İstanbul Teknik Üniversitesi Vakfı’na ve Fevzi Akkaya Temel Eğitim Vakfı’na bağışladı. Asker çocuğu olan Gürayman, bu vakıflar aracılığıyla burslar vererek birçok şehit çocuğunun eğitim masraflarını karşılıyordu.

Günümüze yakın bir zamanda Sabiha Rıfat Gürayman’ın fotoğrafı ve tanıtımı, Anıtkabir Hürriyet Kulesi’nde yer alan “Anıtkabir Yapımında Emeği Geçen Mimar ve Sanatçılar” vitrinde sergilenmeye başlanmış. Yine Anıtkabir Müzesinde yer alan “Hukuk, Kadın Hakları ve Soyadı Devrimleri” bölümünde ilk kadın mühendis olarak fotoğrafı bulunmaktadır.

Bir röportajında, “Bu görevi yerine getirmekle Türk kadınına çağdaş uygarlık yolunu açan Atatürk`e olan borcumun çok küçük bir bölümünü ödeyebildim” diyen Sabiha Rıfat Gürayman`ı üstlendiğimiz misyon sebebi ile gelecek nesillere tanıtabilmek için internet sitemizde bulunan Fenerbahçe Kadın Voleybolu Tarihimiz ve Başarılarımız kısmında Uzak Tarih bölümümüzün ismini vermeyi uygun gördük.

Bu vesileyle tüm kadınların 8 Mart Dünya Kadınlar Günü’nü kutluyor; Sabiha Rıfat Gürayman’ı ve bugün aramızda olmayan başarılarıyla toplumumuzda fark yaratmış tüm kadınları saygıyla anıyoruz.

Anıtkabir’de yer Alan Sabiha Rıfat Gürayman Fotoğrafları

Kız Köprüsü Yapımı

Çeşitli Sabiha Rıfat Gürayman Fotoğrafları

Beş erkek ve bir bayan sporcudan oluşan Fenerbahçe Voleybol Takımı, o yıl bütün rakiplerini ezip geçmiş ve şampiyonluğu kucaklamıştı. Bu belki de Dünya voleybolunda yaşanan ilk ve tek olaydı.

Fenerbahçe Spor Kulübü Umumi Kaptanı Hayri Celaleddin (Atamer) Bey, takım kaptanı Bedii Süheyl Bey aracılığıyla, 28.01.1929 yılında Sabiha Hanım’a bir mektup gönderiyor ve kendisini kutlarken şunları yazıyordu:

TEBRİKLER EFENDİM

“Bu memlekette ilk defa cem’i bir sporda erkek arkadaşlarla beraber oynamak suretiyle gösterdiğiniz teceddüd ve muvaffakiyetten dolayı sizi Fenerbahçe gençliği ve hey’et-i idaresi adına hararetle tebrik ederim efendim.”